WPROWADZENIE

Nie ma takich okoliczności czy też powodu, które usprawiedliwiałyby molestowanie seksualne w pracy. Molestowanie seksualne w pracy zawsze jest złe i nieusprawiedliwione, to zachowanie któremu winna jest jedynie osoba dopuszczająca się molestowania, a nie jego ofiara. Ofiara molestowania seksualnego powinna być objęta szczególną ochroną, powinna móc się bronić, a pracodawca ma bezwzględny obowiązek przeciwdziałać molestowaniu seksualnemu w pracy wszystkimi dostępnymi środkami. Jednym z podstawowych obowiązków pracodawcy w tym zakresie jest odpowiednia edukacja pracowników chociażby poprzez poinformowanie o obowiązujących przepisach prawa, w tym zakazie dyskryminacji i zakazie molestowania seksualnego. Istotne jest, żeby informowanie pracowników nie ograniczało się wyłącznie do podpisania przez pracowników listy z odnośnikami do przepisów prawa z wymienionymi numerami artykułów i paragrafów. Wartością dla pracowników jest rzetelne szkolenie wskazujące sposoby reagowania i procedury przeciwdziałania oraz zgłaszania nadużyć.

Dlaczego taki temat?

Poziom niewiedzy w zakresie molestowania seksualnego jest wciąż ogromny. Osoby, które mimo że bez wątpliwości doświadczyły molestowania seksualnego wciąż mają obawy, co do tego czy niepożądane zachowanie było faktycznie molestowaniem seksualnym, czy zgłaszając problem nie narażą się na represje oraz jakie prawa im przysługują w związku z tym czego doświadczyły. Molestowanie seksualne nie zna płci i dotyczy wszystkich wbrew powszechnej i błędnej opinii jakoby molestowania seksualnego czy też dyskrymianacji ze względu na płeć nie doświadczali również mężczyźni, a wyłącznie kobiety. Należy zwrócić uwagę na kierunek orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, gdzie pojęcie „płci” jest interpretowane w taki sposób, aby uwzględnić sytuacje, w których traktowanie dyskryminujące związane jest z płcią także w abstrak­cyjnym znaczeniu tzw. tożsamości płciowej. Do projektu załączony jest link do pobrania prezentacji - bezpłatnego ebooka opisującego problematykę molestowania seksualnego i praw przysługujących ofiarom mobbingu.

Molestowanie seksualne a przepisy prawa

Wykład obejmuje wskazanie podstaw prawnych definiujących molestowanie seksualne i towarzyszące mu nadużycia lub zachowania przemocowe oraz podstawy prawne roszczeń pracowniczych.  Typologia twórcy współczesnego pojęcia mobbingu H. Leymanna zakłada, że molestowanie seksualne jest jedną z kilkudziesięciu cech tzw. kryteriów odnoszących się do zjawiska mobbingu.  Obydwa rodzaje nękania – mobbing i molestowanie seksualne cechuje osiąganie przez prześladowców określonego rezultatu, jak i braku zgody ofiar na poszczególne działania sprawców. Molestowanie i molestowanie seksualne to przejawy nierównego traktowania i dyskryminacji i dotyczą wszystkich pracujących osób – niezależnie od płci, a zakaz molestowania seksualnego jest wyprowadzany z norm dotyczących zakazu dyskryminacji ze względu na płeć. Zakaz dyskryminacji i nierównego traktowania poza przepisami polskimi wynika bezpośrednio z wiążących Polskę umów międzynarodowych. 

Kiedy to się zaczęło?

Pojęcie molestowania seksualnego w miejscu pracy pojawiło się po raz pierwszy w Stanach Zjednoczonych w latach 70. XX w. Lois Jenson wraz z pozostałymi, zatrudnionymi w Eveleth Mines in Minnesota kobietami złożyła pierwsze w historii USA powództwo grupowe dotyczące molestowania seksualnego w miejscu pracy. 

Według danych z badania przeprowadzonego w 1976 r. na zlecenie magazynu Redbook 90% kobiet wykazało, że doświadczyło jakiejś formy molestowania seksualnego w miejscu pracy. (What Men Do To Women on the Job: A Shocking Look at Sexual Harass- ment, Redbook, Nov. 1976).

Kobiety były obiektem molestowania, od kiedy zaczęły pracować w organizacjach, jednak badaniem tego zjawiska zaczęto zajmować się z należytą starannością i powagą dopiero po ujawnieniu kilku nagłośnionych w mediach spraw, w tym w szczególności sprawy Anity Hill. (C.A. Mackinnon, Sexual Harassmentof Working Women, Yale University Press, New Haven and London, 1979). Anita Hill to amerykańska profesor prawa, która oskarżyła o molestowanie seksualne swojego ówczesnego przełożonego Clarence Thomas’a – kandydata na sędziego Sądu Najwyższego, wywołując tym samym prawdziwą rewolucję. Oskarżenia Anity Hill, mimo że doświadczyła ona szykan i gróźb sprawiły, że inne kobiety zdecydowały się ujawnić nieprawidłowości w ich miejscach pracy, a w 2016 roku na ekrany kin wszedł film „Nominacja” (Confirmation), oparty na historii oskarżenia Clarenca Thomas’a. Dziś w Stanach Zjednoczonych molestowanie zaliczone jest do grupy poważnych przestępstw, jako przestępstwo federalne i jeżeli ofiara udowodni stosowanie praktyk zaliczanych do tego rodzaju zachowań przedsiębiorcy narażeni są na wysokie grzywny. 

Jak jest dziś w Polsce?

Według danych CBOS co czwarta osoba zatrudniona lub ucząca się była w swoim miejscu pracy lub nauki świadkiem molestowania seksualnego. Według raportu ofiarami molestowania seksualnego w pracy dwa razy częściej są kobiety, ale należy wyraźnie podkreślić, że molestowanie seksualne dotyczy każdej płci oraz osób o nieokreślonej płci. Molestowanie seksualne w miejscu pracy bądź nauki to najczęściej niestosowne wypowiedzi o podtekście seksualnym, które padały ze strony współpracowników (24%) część naruszeń przyjmowało formę napastowania fizycznego polegającego na wykonywaniu niestosownych gestów, nadmiernym zbliżaniu się, dotykaniu, obejmowaniu czy poklepywaniu ze strony współpracowników (9%) lub przełożonych (4%), 2% zadeklarowało, że w ich miejscu pracy lub nauki ktoś uzyskał jakieś korzyści w zamian za utrzymywanie stosunków seksualnych z przełożonym lub wykładowcą.(Badanie „Aktualne problemy i wydarzenia” CBOS 2018).

____________________________

Źródło zdjęcia: archiwum prywatne.